Monday, 26 October 2015

SUNSET SAFARI

Along one’s life journey, one met strangers and some strangers became one’s friends; I personally classify my friends into two: first are whom I called sunshine; they really are bright, a source of energy and life, without them one cannot survive. Second  are whom I called rainbow; they are like an evening rainbow appears out of nowhere, cheering up life, painting our souls, imparting colours to our world and settling down in our hearts.  Yet, they don’t remain forever, they fades away in the mist like rainbow. These kind of friends are hard to find and hard to forget.





I dedicated this book to my friends, the rainbows:
Mr. Boken Pao, Arunachal Pradesh
Mr. Truong Van Ty, Vietnam and
Mr. Naresh Jamatia, Tripura


“May the road you walk be gentle
May the heat of the sun warm your heart,
May the wind blows strength to your feet,
And may the rain falls gently on your fields
Until we meet again”




       

         Kum 2014, February ni 2, zing dar 5-ah Sasan Gir-a kan riahna Sindh Sadan (Forest Department guest house) chu ka thianpa Boken Pao-a nen kan chhuahsan a. Sasan Gir-a mikhualte innghahkhawmna, Information Centre kawtah chuan gypsy hood nei lo, ramhnuaia tlan kual velna atana buatsaih (safari motor) bik eng emaw zat a lo ding tlar dul mai a. Kan chuanna tur motor khalhtu chuan min hmuh veleh min lo ngaihven nghal var a. Safari motor-ah chuan kan lawnin India rama ramsa ropui ber ang hiala chhal ngam, khawvel hmun danga awm ve hauh lo sakeibaknei (Asiatic lion) hmuh ngei inbeiseiin kan tlan chhuak ta a ni.
            Khua a la thim deuh chhelh avangin khaw hmuh a thui lo viau na a, Gir Sanctuary ram awm dan chu a hriat theih tho. Thingkung awm vete chu a ro vek v<k mai a; boruak lah chu a ro hulh a, vaivut khu inpang-aw-zial chuan min <m zui ve zel bawk. Thing hring hlep hlawp hmuh tur reng a awm lo. Chunglai ram leh a chhehvel chu dry deciduous (thing kung hnah tla kawlh chi awmna) ram a ni a. Thing hnah tlak kawlh lai chuan a ro vawng vawng a; mahse, khawvela sakeibaknei (Asiatic lion) la dam awm chhun tlem tete tan chulai ram chu an dam khawchhuahna tura ram tha, ram duhawm a ni thung.
            Kum 2015-a Gir Official census report tar lan dan chuan he hmunah hian sakeibaknei 523 awm anga chhut a ni.Chu chu Asia-a sakeibaknei dam awm chhun an ni.  Hmasang ata sakeibaknei hi Asia khawmualpui hmun tin deuh thawah an awm thin a. Mahse, zawi zawiin an ral zel a, tunah meuh chuan Asia khawmualpui hmun dangah sakeibaknei hmuh tur reng an awm ta lo. Asia sakeibaknei chu India khawthlang lam ram zim te, henglai hmun leh a chhehvelah chiah hian hmuh tur an awm tawh a ni. Chutiang taka ramsa vang leh ropui chu hmuh ngei inbeiseiin kan thawk chhuak ta a ni.
Kawng khawro zet, vaivutin a bawh ch<kah chuan kan tlan khu rum rum a. Keimahni ang ve bawka sakeibaknei hmu chak mi tam tak safari gypsy-in kan inzui a. Sihal leh sazuk bakah sakhi tial rual tam tak kan hmu a. Sava phei chu hmuh tur an tam hle. Chhimbuk, black ibis, coppersmith barbet, white naped woodpecker (thloh) leh sava chi hrang hrang a tam hle.
            Hmun pakhatah chuan gypsy thahnem tak an lo ding a. Kan chuanna motor pawh chu hmunah chuan a ding ve a. Kan hma lam khawi lai emawah chuan sakeibaknei an awm ngei a nih ringin mit kan len nghal ruai a. Kan motor dinna lai taka kawng chu lei tlahniam ang deuhin a khuar bik a, kawng sir ding leh vei lam ko pang chuan kan motor chu karchehin, ko chung zawl leh keini motor-a chuangte chu kan inchen tawk vel chiah bawk. Gypsy hood nei lova chuang kan nih avangin kawng ko chung zawla teak thingkungte chu kan ban phak titih hial.
            Tichuan, sakeibaknei an awm ngei nia a lan avangin an thla lak fuh tumin camera kan lek chhuak fur a, kil tinah kan mit kan len kual ruai a. Hma lam atanga sakeibaknei pa tuai, a tha za rual vel rawn chhuak zan zan chu kan hmu ve ta a. A thla a muangin a chi-ai lo va, motor ding thuapte chu eng he huah a ngai lem lo tih a hmel atang chuan a lang thei a. Hmuhnawm ti takin kan thlir a. A rawn kal hnai zel a, kan motor sir vei lam kawng ko zawlah chuan a bawk ta vung mai a.
            Kawng ko nena kan inhnaihzia ka sawi tawh kha. Chutia kan motor zawn ber khera a bawh takah chuan duh aiin kan inhnaih ta a ni tih sawi lang kher lo pawh ni ila i hre thiam tho awm e. Kan inhnaih hle a, hmun leh hmunah kan inmelh ta ran mai a! Keini pahnih bakah Bengali pakhat kan chuanpui a. Chu pa chuan kawr sen lar vat mai a ha a, hetianga safari-a chhuah chang hian inchei dan tur (dress code) mumal tak a awm a, rawng lar leh mit la chi hak hauh loh tur a ni tih a hre ve lo a ni chek ang. Driver chuan chuan, “I kawr kha zawi muangin hlip rawh,” a ti a. Ani hi ka ding lama thu a ni a; kei chu sakeibaknei bawhna lam sira thu ka nihavangin vanduai ni ni ta se, kei chu a lu hloh hmasa berah ka tang dawn tih pawh ka hre chiang viau.
            Sakeibaknei rim thang deuh nghur mai chuan hnar a verh zar mai a; mahse, hnar hup tura kut han tihchet chu sawi loh, camera han lek chhuah em pawh chu a zamawm tawh a; a ke rawn vai thuak sela min khawih phak avangin huaisen a har duh fu mai. Sakeibaknei chuan chik takin min melh run a, kan che vel chu a kip a kawia hriat vek duh hmel hi a pu a.
            Sakeibaknei hi mihring tana ramsa hlauhawm an ni hran lo na a,  ramsa an nih miau avangin mihring an seh thu hi record a awm ve nual tho. Mahse, ramsa zaidam, mihring laka zahngai thei tak an ni tih chu henglai vela chengho leh Official te ngaihdan a ni. Mahse, he sakeibaknei hi a la puitling lo va, sa pel zir rual, thil che zeuh apiang uma chhaih rual a nih miau avangin fimkhur chu a tul hle a. Kan che sawn ngam lo va, motor-ah chuan kan thu khawng ta reng a. Kan hma lama motor-te chu an tlan a nih ngawt loh chuan kan motor chu a che sawn thei bik lo va, kan hnung lamah lah motor dang an ding khat vek tawh si a.
           Chutia che ngam lova kan thut lai chuan kan vanneih asiamin sakeibaknei rual thahnem tak hi an rawn inzui a, min thutchilhtu sakei pawh chu a tho a, a rual zingah chuan a tla lut ve ta a. Kan thaw huai mai! Vanduaithlak takin mi seh ta se, news channel-a an puan dan tur te ka ngaihtuah kual hman a! Sakeibaknei tana hnawksak taka kan khawsak thu te, sakeibaknei hian mahni sahimna atana min seh ta mai a nih thute an puang lovang tih tu nge sawi thei!

            He lehkhabu kawm hmalama sakeibaknei hi khami tuma mi kha a ni a. Khati taka hnaia kan inmelh avang khan lehkhabu kawma han dah pawh a phu ve viauin ka hria. He lehkhabu hi India ram hmun hrang hranga National Park leh Sanctuary leh South Africa-a National parks thenkhat kan tlawh dan chanchin a ni ber. Vanneihthlak takin mahni sum seng lutuk lova zin chhuahna hun tha ka nei thin a, lawmawm ka tiin hetianghun min siamsaktu Pathian thatzia hi sawi lo thei ka ni lo.
            Thawnthu ziak thin tan chuan thawnthu ni lem lo hetiang lehkhabu han ziah hi thil buaithlak tak a nihna chen a awm a. |henkhat hi chu kan zin lai boruak khan min la chenchilh a, mitthlaah an la cham riai a; thenkhat erawh kan zin lai boruak ang kha a lo ni tawh chiah lo va, thapui thawha ka beih leh ka buaipui tak zek pawh a awm bawk.
            Hetianga mahni zin kualna chanchin a bu ema han tihchhuah hi thil huphurhawm angreng tak a nihna chen a awm a. Kei aia fang zau leh thil hre zawk tam tak an awm ang tih ka hria a, ziak dawn ta se ngaihnawm leh bengvarthlak taka ziak thiam pawh tam tak an awm ngei ka ring bawk. Heng Sanctuary leh National Park te ngei pawh hi, mi tam takin an tlawh tawh hnu, an kal tawhna hmunte a nih ngei ka ring bawk. Chutih laiin, sakhuana avanga zinvahna chanchin te, ram thianghlim fan thu, seminar leh adt. ziahna lam kan ngah viau laiin, ramngaw leh nungcha kaihhnawih lam erawh kan la ngah lo viauin ka hria a, chumi avang chuan huphurh ru tak chungin he lehkhabu hi ka buatsaih ta a ni.
            He lehkhabu chhuah theia ka awm hi vannei ka inti a, hriselna min petu Pathian chungah lawmthu ka sawi a ni. Mi pakhat chauh pawhin Pathian kutchhuak nungcha leh ramngaw hlutzia a lo hriat phah mial chuan a va lawmawm dawn em.
Truong Van Ty, Myself & Boken Pao at Daman & Diu beach



Wednesday, 18 March 2015

MAPUNGUBWE LAL THLAN

MAPUNGUBWE LAL THLAN
(Mapungubwe National Park)
Samson Thanruma

Africa chhim lam pum huapa ro dahkhawm tam ber, hmasang lalte ro leh rangkachak dahkawmna hmu chhuak ta thut mai la; zirtirtu naran ve mai ni bawk la, chung rangkachakte chu nangma tan i hawn ang nge, mi thiamte hnenah kawl that leh zir chian atan i hlan ang? Duhthlan harsa lutuk niin a lang lo. Chu chu kum 1933-a Jerry Van Graan-a’n, tuna a chanchin kan sawi tur, Mapungubwe-a a thil tawn a ni. Van Graan-a chuan eng tin nge rangkachak chu a hmuhchhuah a, engtin nge a tih zui tak zel tih lam chu kalsan phawt ila. He hmun kan thlen dan leh kan zinkawng lam i’n sawi hmasa phawt teh ang.
Krugger leh a chhevel
March ni 22, 2014 a ni a. South Africa hmar lam, Krugger National Park-a kan hun hman dan te, ramsa ropui tak tak kan hmuh dan te rilrua suangtuah neuh neuh chungin, Krugger-a ni chhuak kan hmuh hnuhnun ber tur chu kan thlir a. Vawiinah hian Krugger National Park chhuahsanin, tuna kan awmna Satara Rest Camp atanga Kilometer 500 zeta hla, World heritage Site hmingthang tak, Mapungubwe National Park panin kan kal dawn a ni.
Zing dar 7:30-ah chuan kan bus-ah thuthmun kan rem fel der tawh a. Tuna kan chhuahsan tur, zan hnih kan riahna hmun, Satara Rest Camp tinuamtu ber chu savate kha an ni. Southern yellow billed hornbill te, Black billed hornbill leh Woodland Kingfisher te, Grey go-away bird te, Crested barbet leh sava dang nalh tak tak, a hming kan hriat vek lem lohte kha he hmuna min lo dawngsawngtu receptionist polite takte leh thlenna in nuam tak te ai chuan an hlu zaw mahin ka hria.

 Satara Rest camp an design dan hi a dangdai hle a. Circle complex hrang hrangah thenin, hut 25 zel chu complex pakhatah, rin bial zau pui angin an ding kual pam mai a. Circle chhunga hmun awl zau tak chu kawt zawl a ni nghal a, thing a ding thelh sung a, sava chi tin reng hmuh tur an awm bawk. Circle complex pakhat pawh hian hmun awh a zau hle a, complex dangte phei chu hmuh phak an ni meuh lo va. Hut 180 zet he hmunah hian a awm avang leh, a design a inan vek avangin pengthuam tinah map leh sign dah lo ta se a bo theih fe ang. Khualzinte tan swiming pool, ATM, petrol station, dawr hmun leh restaurant tha tak a awm bawk.
African fish eagle
Danin a phal chin, darkar khata kilometer 50 pel lovin kan tlan a. Krugger landscape mawi tak mai chu kan chhuahsan hlen tawh dawn avangin am takin kan thlir a. African Fish Eagle, mu lian leh mawi tak, kawngsir thing ro-a fu kan hmu hlauh mai a.  A dar atanga dum thla zun mai chungah a nghawng leh a lu chu a lawr var voh mai a. A danglam em avangin vawi khat hmuh tawh chuan khawi hmunah pawh hmu ila hai chi rual a ni lo. Zimbabwe te, Zambia leh South Sudan ram chuan he sava hi National Bird atan an hmang hial a. A hram ri a rapthlak danglam hle ni tur a ni, African hnam tam tak chuan thlarau aw ang hialah an ngai; Africa ram ti africa-tu Fish Eagle kan hmu chu vannei kan inti lo thei lo.

 Darkar thum vel zet muang fan raiha kan tlan hnuah, Krugger National Park chhuahna gate kan thleng a. National Park ropui em em mai, Krugger National Park chu kan hnuchhawn ta a a. Duh ang thala chaka kan tlan theih tawh avangin kan tlan chak hle. Darkar khata kilometer 150 vel bawra chakin kan tlan a ni.

Riahbuk chang ve lo mikhual
Botswana ramri kan hnaih tial tial a, a ram ruhrel pawh a inthlak tial tial bawk. Phulrai(savanah) hmun chu lung chang sen leh hrawl tak takin an rawn thlak a; lei a pan sawtin thingkung a tlem tial tial bawk; lung bang sang pui pui lawr zuah mai te, a ram leilung sen khuk mai te chuan chu lai ram chu a upa a ni tih min hrilh nghal a. Thing awmchhunte lah chu bawrchhawr leh fere zet mai an ni a. Chutiang hmun kawlh vul maiah chuan thingkung mak danglam tak, lian leh hrawl em em mai, nihliap ang maia zar phar duai mai chu hmuh hmaih chi an ni lo. Chu thingkung chu Baobab thingkung a ni tih kan driver chuan min hrilh a. Ni sain dim hauh lova chung lai ram a ur sat huam huam lai chuan, Baobab thingkungte chu nungchate tan daihlim petu leh riahbuk siamsaktu a ni ngei ang tih han hmuh mai pawh chuan a langchiang hle a ni.
Mapungubwe National Park hi SANParks hnuaia awm a ni. (SANParks hi South Africa sawrkar hnuaia National Park-ho enkawltu department, South African National Parks tihna a ni). Kan thlen chin apiangah SANParks hnuaia thawkte hi an polite-in dawr an nuam takzet a. Mahse, beisei loh takin chu hmunah chuan harsatna lian tak kan nei ta tlat mai. Keini team chuan pindan 10 kan mamawh laiin, receptionist-te chuan chu lai hmun, Leokwe Camp-ah chuan cottage panga (5) chauh a ruak tih min hrilh a. Chutah chuan mi 10 chauh an riak thei a. A bak, mi dang 10 te riah dan tur chu rei tak sawi hovin kan indawr a, khua a thim ruai chu a ni ta mai si a.
Entrance of Mapungubwe NP

Anni chuan hemi hmun atanga kilometer 80 vela hla, Limpopo Forest Tent-ah riahbuk min ruahmansak theih thu sawiin, “Kawng dang a awm lo,” an tih chuan kan inen he haw hlawm a. Kan driver chuan, “Duh suh u, ramri a ni a, zan riah nan a him lo,” a lo ti ve thung a. Min hruaitu berin a him lo ti mah se tihngaihna dang awm hek lo le, kan remtih a tul ta a. Receptionist chuan Limpopo Forest Tent chu rei tak ata mikhual thlen tawh lohna hmun a nih thu te, tun hnai maiah pawh Baboon zawng rualin puan in eng emaw zat an tihchhiat thu te, telephone network a awm loh bakah, chaw eina tur dawr engmah a awm loh thu te chu a sawi uar hle a. Chutah, “Lui bulah kal loh tur; awle an tam lutuk a. Keite leh Sakeibaknei aiin Sai rual an hlauhawm a, sai rual hian vawi tam tak he camp hi an tichhe tawh thin a ni,” te chu a la ti ta deuh deuh! Power supply a awm leh awm loh thu ni se min chhang duh miah lo lehnghal a!
Tute nge Leokwe camp-ah riak ang a, tute nge Forest Tent-ah chuan riak ang?
Kan han ruahman a, keini thianho pali (North East mi 3 leh Vietnamese 1) bakah, Bangladesh mi panga, mipa rual thehthawh chu, kan Course Director (CD) chuan, “In tlawmngai thei mai ang em?” tiin min zawt ta a. Kan inen he haw a, ‘aih’ han tih mai hi a chakawm khawp mai. Keini North East mite kher chutianga riak tura min han ti bik chu kan thianho chuan ‘amen’ harsa kan ti viau mai. Mahse, kan Indian pui dang ho, South Indian leh North Indian te chuan Loekwe Cottage chu an riahna tur hmin saah an ngai hmiah mai a. Kan CD, Dr. PC Tyagi, IFS chuan, “Zanin chauh a ni alawm,” a tih tak avangin hmin vak lo leh lungawi lo tak chungin keini chuan, “Rikrum thilah kan bus hi kan kawl ang a, driver pawh kan zingah a riah ve nghal a tul ang,” kan ti a, tichuan, kan thiante thlah turin reception gate atanga kilometer sawm chuang zeta hlaa awm, Leokwe Cottage panin Park chhungah chuan kan tlan lut ta phawt a.
Thlarau chenchilh hmun
Kan riahna tur chungchangah rilru nawm lohna leh helhkam tam tak nei mah ila, chu lai hmun mawina leh ropuina chu hmuh hmaih phal chi a ni lo. Thing bawrchhawr te te kara ni tla tur zung rawn inkap lut raih mai te, thli ro thawin vaivut a chhem darh leh huk thin te, thlaler leilung ro leh lum huam huam, ruah chu sawi loh, dai far takngial pawh an hmuh lohna a rei tawh a ni tih hriat taka khi riak ruakte chu, ni tla tur chuan kan hmuh atan a chhun eng uar a. Han hawi zau deuh ila, thing hlim hnuaia sazuk leh sakhi bawk fer fur mai te chu, >ng chau tawh mah se an hmuhnawmna a bo chuang lo. Saza mawi danglam zet, Sable Antelope rualin hmanhmawh em em maia kawng an rawn kan ziai ziai maite chu an hmuhnawm takzet a ni.
Sabie Antelope crossing in hurry

Kan kawi nek nek a, rin ai takin kan tlan rei lehnghal. Leokwe Camp kan thlen chuan ni chu tla fel tawh mah se camp leh a chhehvel chu a la eng riai ruai a, boruak chu a lum hulh a. Han hawi vel ila, ni tla tawh phena tlang pang sakruang lang dum ruih mai te, Baobab thingkung te chu fiah lo zet hian an lang phar de du a; dawihzep deuh tan chuan an rapawm thei lek lek awm e. He hmun chanchin ziaktu Santi Geere phei chuan, “Motor atanga ka chhuk a, Mapungubwe leilung ka han rah rual chiah chuan, thil mak leh danglam tak, sawi fiah theih si loh chuan min uap a ni tih ka hria a. Thahrui chak tak chuan he hmun hi a luah a ni tih an sawi thin chu a dik tih ka hria,” tiin a ziak hial. (A traveler’s Tale by Santi Geere). An sawi dan chuan, he hmun luah hmasatute thlarau chuan an la luah reng a, an thawm pawh hriat tur a la awm fo ni tur a nia!

Ramri kan pan
Kan thiante an inhlanthlak fel hnuah, keini thianho pali leh Bangladesh mi panga te chuan kan bus-in gate lam kan pan leh ta a. Gate-ah chuan gate vengtu chuan min lo tiding a, an tawngin a rawn au lung lung a. Chu gate keeper, negro hmelchhe em em mai leh kan driver, negro pa lianpui mai chuan rilru chhia puin, hriat loh ram pilrilah hian min suam turin ruahmanna siam ta se, keini ho chu chin hriat lohvin kan khuangcherbo hmiah thei a ni tih te chu kan hre vek. Kan sawi chhuak duh lo na a, ngaihtuahna a vak kual duh viau mai.
Gate kan chhuahsan hnuah chuan “Eng nge a sawi?” tiin kan zawt rual thawt hlawm a. Driver chuan, “Limpopo-a kal tur te kha inralring rengin awm rawh se, a ti a ni,” a tih chuan min hnem lo tlang kher mai. Hriamhrei chu sawi loh, >ng chhit tur bati emaw, torch light emaw tal pawh tuman kan keng der si lo. Chu a chhapah, chung lai hmun chu Malaria hluarna hmun niin an sawi a, chu erawh chu kei phei chuan eng he huah ka ngai lem lo va.
Kan kalna kawngpui ngaiah chuan let lehin rei ngial kan tlan a, kawng pengthuam kan chuang chhuak a. Kan driver chuan map phawrh meuhvin a han en, an tawngin eng eng emaw a phun mawlh mawlh reng bawk. Gate kan chhuahsan atang khan darkar khat zet kan tlan tawh avangin a lo berah kilometer 50 emaw zeta hlaah kan awm tawh tih chu thil chiang sa a ni. Keiniho chu kan meng fim kar hlawm a. Driver lah chuan a khat tawkin, “He hmun phihrit hi..” (I hate this place) a ti deuh reng mai a! Rei ngial kan tlan hnuah pawh chuan camp emaw, khua emaw reng reng kan pawh thei ta chuang lo. Kan bo ngei a nih ringin driver chu ding turin kan hrilh a.
|henkhat chuan chuan, “Hetah hian motor-ah riak ila. Naktukah Loekwe Camp-ah kan let leh mai ang chu,” an ti a. Driver chuan, “Helho an tam, hnam intibuai an awm lehnghal,” a ti a.  Bangladesh ho lah chuan, “Loekwe Camp-ah let ila. Gate-a luh an phal lo a nih chuan motor-ah kan riak mai tur a ni,” an lo ti ve sek bawk. Zep lovah chuan thla a muang mawlh lo a ni; Africa ram pilril, ram chinchang hriat lohna hmun leh helho, ramsa kawlh tam tak awmna hmunah kan awm tih kan hre vek a. Min hruaitu ber, kan driver lah chu a hmel enin a zam nasa tih hai rual a ni lo va. Chutia kal ngaihna hre lova kan rik laih laih lai chuan motor pakhat hi min tawk zawngin a rawn tlan a. Driver chuan an tawngin kawng chinchang a lo zawt a. Anni chuan kilometer 10 vela thui tlan a la ngaih thu min hrilh a. Kan thaw huai a, kan kawng zawh mek chu kan zawh chhunzawm leh ta poh a. Motor >ngah chuan ramsa kan hmu zauh zauh bawk. Rei tawk fang kan tlan hnuah vei lamah kan peng a. Chutah chuan gate a lo awm ta a. Lungphunah chuan, SANParks logo leh, Limpopo Forest Tent tih chu a lo intar kalh a.
Impala herd enjoy the grassland

Gate Keeper chuan dar ruk hnua gate hawn chu danin a phal lo, tiin engmah hriattir a nih loh thu a sawi a, gate a hawng duh ta hlek lo mai a. English a thiam loh avangin driver nen rei ngial an indawr hnuah gate chu min hawnsak ta hram a. Driver chuan, “Mapungubwe reception kan be tlang thei hlauh a, min hawnsak duh hram a ni,” a ti a. Kan thin a rim viau tak na a, gate keeper chuan rinawm takin a duty a thawk a ni mai a. A bulthuma tidik lotu chu booking min tihsaktu India rama travelling agency chu an ni. Tin, Mapungubwe National Park receptionist te khan kan riah tur thu an lo la hrilh loh avangin an tihtur an ti lo va, World Heritage ve meuha receptionist te tih atan chuan a nawi angreng viau! A tir atang khan dawr an harsa a, Krugger leh hmun danga receptionist te an tluk lo hle a, min tirhna hmun an hre chiang lo lutuk te kha chu a zia lo hle. Pretoria-a SANParks Headquarter kan tlawh tumin kan thil tawn hi kan sawi chhuak nghe nghe a ni.
Limpopo Forest Tent
Gate-ah kan tlan lut ta a, hnim a sangin khawhawi a tawi hle mai. Kan awmna chhehvel awm dan chu ngaihruat thiam a har hle. Kawng te tak te, kawi nik nekah chuan kan tlan zel a. Kan bus hian trailer a hnuh avangin kan tlan chak thei hauh lo lehnghal. Hmun pakhat, awl zau tak maiah chuan kan ding a; lung pheka thil inziak chu map a lo ni reng a, chutah chuan tent number te leh a panna kawng te chu a hmuh theih riai ruai a, “Kan thleng ta ngei a nih dawn hi,” kan ti a, kan bungrua kan inhlang thla ta hlawm a.
Bungrua kan hlanthlak fel hnuah chuan Driver chuan min kalsan a tum a. Riak ve mai turin kan thlem ngial a, ani chuan, “He lai hmun hi riah nan ka duh lo,” a ti ringawt a, engnge a chhan a sawi duh der si lo. Min kalsan hnu chuan kan zinga riahpui tur nei ve lo chu kan thiante pahnih fin mai tura ruahmanna siamin puan in pakhat chu kan rauhsan ta zawk a.
Hmanhmawh taka kan riahbuka luh thuai chu tihmakmawh a ni tih lah kan hre vek. Thim thamah chuan kan tent awmna lam nia kan hriat theuh chu panin, kawngtum zim teah chuan hmanhmawh takin kan bungrua chu kan hnuk hlawk hlawk a. Hnim a sangin khaw hawi a tawi si, khawi lai emawah chuan sa thawm hriat tur a awm reng bawk. African Black Mumba te phei chu a tur chakzia kan hre vek a, chutiang rul chu a tam tih lah kan hre vek bawk. Mobile signal nei kan awm lo va, tu emaw hi rulin chuk ta se, emaw, sain min bei ta se, motor kan neih loh avangin rikrum thilah tlan chhuahna kawng a awm lo.
Mahni riahna tur puan in theuh kan pan a. Puan in hungna kawngkhar chu kan han nam hawng a, rahka lo indawhah chuan pen chhovin, kawngkhar chu kan han nam hawng a; kan rin ang a lo ni ta hauh lo mai! Tent an tih avang leh, min sawi thaih nasat avang khan India rama kan camp changa kan puan in kaih chawp puan in ang turah riak kan lo ngaihruat a. Limpopo Forest Tent luhna kawngka kan han hawng chiah chu, beisei phak loh pindan fai leh changtlung em em maiah kan lut ta zawk a ni.
Ka thianpa, Boken Pao-a nen chuan mak ti leh hrilhhai takin kan inen he haw a. Electrict switch te chu kan han on a, kawt leh a vel te, pindan chhungte chu kan ti>ng ta vek a. Pindan tawntir, choka ni nghal bawkah chuan hmanraw changkang ber ber a awm vek a.  Chhuat lah chu thingphel hlai em em mai, tle hnum hlurh mai hi a ni bawk a, a bang thenkhat leh chung chauh chu ‘puan in’ nihtirtu a ni mai awm e.
Mut pindan luhna chu net, zipper-a pawh hawn leh khar theiha siam a ni. Khum pahnih a awm a, pindan an cheibawl dan hrim hrim chu a nuamin zau pawh a zau thawkhat viau a ni. Bathroom lah chu a zau nuam hle a, hotel changkanga hmanraw awm ang engkim a awm vek a; a danglam bikna chu, cement leh lung them takngial pawh hmang lo va, timber hlang hlaka bathroom an siam chu a ni. Tui leh huh dawl tura sawisak an nih a rinawm hle.
Dinner at Limpopo

Tichuan, kan riahbuk thenawm hnai bera thleng Naresh Jamatia (Tripura) leh Troung Van Ty (Vietnam) te chuan zanriah ei turin min rawn fin a. Chhun lama zanriah atana kan lo lei lawk sa, KFC dinner pack leh sangha tin kan pai ang angte chu hlim takin kan thet ho ta a ni.  
Zanriah kan ei kham a, mu tura khum kan pan meuh chuan zing lam dar khat a ri der tawh a. Khum puan phahte chu uluk takin ka’n en fiah te te a, rul leh khawmual kaikuang nena khum intawm chu thil tihchi tak a nih loh avangin, engmah a awm lo tih ka finfiah te te a;mahse, thinthia mutthilh mai chu thil awlsam tak a ni lo. Rei vak lo khuma kan mut hnuah chuan ramsa che vel thawm kan hre ta a. Kan puan in kawt leh a chhehvelah chuan sazuk huk deuh dar dar thawm te, nghalchang (warthog) rual insual ni ngei tur thawm te, keitein sa dang a um thawm ni awm tak takte chu kan hre zankhua a ni deuh ber mai.
Sava hram chiah chiah thawm chuan min tiharh a, zing dar riat a lo ri der tawh chu niin. Chutih rual chuan kan pindan kawngka chu an rawn sawih dawt dawt a. Kan thiante pahnih, Naresh leh Ty-a ten breakfast an siam peih thu leh an tent lama zawm ve mai turin min rawn au a. Chutiang hmun fianrial, nungcha tinreng hram ri chiah chiah kara riah chu duhthusam a ni. Leokwe Camp-a insawn lo va, chu hmuna riah leh mai chu a chakawm zawk hle a ni. Five star hotel te hi chu sum nei apiang tan khawi hmunah pawh thlenna tur a awm a, tuna kan thlenna hmun leh boruak erawh hi chu sum nei nazawng tan thlen leh hip mai theih a ni lo. Chuvangin, vannei kan inti lo thei lo.

Tukthuan tuihnai tak kan kilho a; kan bus a lo thleng ta bawk a, Limpopo Forest Tent, engtik khawtika kan hmuh leh tawh loh tur chu kan bye bye ta a ni.

Heritage Tour
Scott Ramsay chuan a article, “On the trail of Treasure,” ah, “Indiana Jones-a meuh pawhin he hmun hi a thikin ka ring: Mapungubwe-ah hian rangkachak ro thukruk, hmasang thil hlui leh khawpui, ram leh tlang mawi leh rapawm tak tak, ramsa kawlh pui pui leh thil mak inthup, adventure film tihmuhnawmtu hmanraw engkim a awm vek avangin,” tiin, Mapungubwe chungchang hi sawi a, a sawi fiah thiam khawp mai.
Gate kan va thlen chuan Safari truck-in min lo nghak reng tawh a. Zan lamah khan rilru nuam lo zetin kan inthen kha a ni si a. Kan han inhmu leh chu, “Engnge in an? Engnge in riahna camp chu a dinhmun? Baboon an rawn kal em?” tiin min zawt luai luai a. Five star hotel aia nuam puan ina kan riah thu leh riah leh ngei kan duh thu kan sawi chuan mak an ti khawp mai.
Heritage tour-a kan chhuah hmain document thenkhat tifel turin keiniho chu reception counter-ah kan lut a. Chutah chuan indemnity bond-ah hming min ziahtir ta a. Mahni duh thu ngeia National Park chhunga lut ka nihzia te, eng pawh ka chungah thleng se keima mawhphurhnaa innghat leh, SANParks in mawh a phurh loh thute chu hming kan ziah hnan thlap a ni. Hemi kawngah hian India ram nen chuan chhim leh hmar ang maiin kan inang lo a ni. Anni chuan National Park chhunga chhiatna thleng palh theiah sawrkarin mawh an la lo mai ni lovin, a tlawhtu mawhphurhnaah an dah theuh mai a ni.
Tichuan, hmasang Lal ropuite chanchin leh, he lai hmun lo luah hmasatute khawsak phung te, an khawsakna hmun leh sulhnute a hmuna en turin Heritage Tour chu kan tan ta a. Truck te chi pahniha chuangin kan inkhalh chhuak ta a ni.
A hmun hma awm dan chu a hmaa kan sawi tawh ang khan hawina lam apiang mai chu a kawlh vel vul a, lung sen tl^ng bawk, khawkrawk pui pui mai chu an bawk thiap thuap mai a. Lei awmna hmun apiangah chuan phul hring hlap mai hi a chawr duah hluah thung. Phul hmunah chuan Impala (sakhi chi khat) rual tam tak an tla dul dul a. Sable Antelope rual pawh ti angreng takin ralkhatah chuan hmuh tur an awm bawk. Sai ek thar tak tak hmuh tur a awm avangin, sai rual an hla lo tih kan hre bawk.

Motor atanga kan chhuk hnuah kein kilometer hnih vela thui kan kal a, tlang bulthuta phul hmun, daihlim hnuaiah chuan kan ding a.  Ni a sa rum rut a, thlan tuiin min bual huh zuih hman a ni. Kan guide, negro sam sei hnuang mai chuan chu lai hmun chanchin chu min hrilh a. Sai ram a nih avangin kan bulah chuan negro palian zet hian ulhbun silai kengin min dinchilh bawk.
Van Graan-a leh rangkachak
Tuna kan awmna hmun, South Africa ram kilkhawr em em mai, South Africa, Botswana leh Zimbabwe ram pathumte inrina lai hi hmasang ata African sai ngho sei pui puiho lal ram a ni a; Mopani thingkung leh Baobab thingkung te, lungchang sen ro khi riak ruak bakah, Limpopo lui leh Shashe lui infinna hmuna thil awmte chu thil inang lo leh mahni tawka danglamna nei theuh an ni a; chu hmun chu hmasang lal ropui ber pawl Mapungubwe Kingdom rorelna hmun, Mapungubwe tlang bulthut chu a ni.
He hmun luahtu Lal ropui leh a mi chengte tham ral dan hi rinthu mai lo chu sawi tur hria an awm lo. Heng lai vela hnam tenau cheng ho, Venda, Tswana, Shona leh Sotho hnam hote pawhin rinthu mai lo chu thu inhlanchhawn an nei hek lo; thu tak an inhlanchhawn, an vawn nun tlat erawh chu, Mapungubwe tlang chu mihringte chen zuina chi a ni lo tih leh, a hlat thei ang bera cheng tura thu an inhlan chhawng theuh chu a ni. Historian hmingthang Leo Fouche chuan kum 1934-ah daih tawh khan, “An tan chuan hlauhna ruam, hmun serh a ni. He tlang hi en pawh an en tha ngam lo va, a chungchang thu sawipui tumin han zawt ila, fimkhur takin he tlang hnungchhawn chung lo chuan eng mah an sawi duh lo. He tlanga lawn phei chu thih ngei ngeinaah an ngai,” tiin a sawi hial a ni.
He hmun tlawh dar hmasatu European-ho pawh khan he hmun hi an tlawh duh meuh lo va. Mahse, an zinga mi tlemte chuan Mapungubwe chuan hausakna eng emaw tak a pai an ring ru tho a. Chung zinga mi Van Graan-a leh a thian thenkhatte chuan chu hmun chu dai dar an tum ta a ni.
Mapungubwe landscape

Nipui vanglaiin anniho chu an thawk chhuak ta a. Khaw lum chu an beisei aiin a lo rapthlak a ni chek ang, mumal nei lovin, chau em emin hnam hnuaihnungho chenna in, di-a sak, kraal an tihah chuan an tlu lut rawih a. Chu in neitu putar, Mowena chuan bel atangin tui vawt raih mai chu leia siam thleng kumin a suahsak hlawm a. Van Graan-a chuan, chu tui suahna thleng kum (bowl) chu a hmuh ve leh thleng kum naran a ni hauh lo tih a hre thiam nghal a. Mowena hnenah chuan khawi atanga a hmuh nge a zawt ta nghal a.
Putar, Mowena chuan hmun pakhat, Mapungubwe an tiha Lalho thlan hmuna mi a nih thu sawi mah se, engtia a kuta rawn thleng nge tih erawh a sawi duh hauh lo. Van Graan chuan chu hmuna hruai tur chuan ngen chiam mah se chu pa chuan a duh lo mai ni lovin, a sawi thaih hial zawk a ni. Beidawnga an let hnu, thla khat a ral hnuah chu hmunah chuan an va let leh a. Thleng kum (bowl) a chharna hmun kalkawng hrilh turin Mowena chu an ngen leh ta a. A hma ang bawkin chu putar chuan engmah a hrilh duh hauh lo. Van Graan-a chuan kawng dang a dap a, Mowena fapa tleirawl chu an guide-a tang turin a thlem thlu thei ta a ni.
Impala
Mapungubwe tlang an thlen dawn chuan chu tleirawl chu hlauhnain a man a, a kal thei ta reng reng lo mai a. Tleirawl chuan kham kara luhna kalkhan te tak te chu a kawhhmuh a. Van Graan -a te thianho chu chu luhkaah chuan lutin, tlang chu an lawn ta a. An chhuahna hmun chu an han haih deuh a, mithi ruang tam tak, pawnlang taka phum an haichhuak ta teuh mai a ni. Chung zinga thlan pakhatah chuan rangkachaka siam thil chi hrang hrang 20000 chuang teh meuh an haih chhuak ta a; rangkachaka siam lal tiang te, no leh samak lim leh ramsa dang lim te an ni a. Chung bungruate chu rangkachak hlang, 92% zeta pure an nih avangin a hmu chhuaktute chuan a tam thei ang ber an rut a, an inzat sem a, mahni in lamah an hawpui ta hlawm a.
Pa hausa ta thut, Van Graal-a chu mangchhiain a umzui ta zel mai a, a inthiam thei ta der lo mai; rilru nuamin a hun a hmang thei lo va, ngun taka a ngaihtuah hnuah, University of Pretoria-a History subject a zir laia an professor thin, Leo Fouche-a hnenah rangkachak tlem leh thirhrui a thawn ta ringawt mai a. Tichuan, Mapungubwe hmun zirchianna chu a lo intan ta a ni. Anni pahnih hian rangkachak dang, a thiante hawn takte chu University kuta hlan turin an umzui a. Sawrkar pawhin chu lai ram leh a chhehvel chu a venghim zui ta bawk a ni. Mapungubwe lal ram a tham ral hnu kum zabi ruk zetah an ro leh an lal ram chanchin chu khawvel hriata puanzar a ni ta a.
wooden bridge that leads to Mapungubwe top

Heritage Tour-a min hruaituin tlang bulthuta rei ngial chutiang chanchin min hrilh hnuah chuan, Van Graal-a te kawng tum zawh hnu chu zawhin, tlang chhip lam kan pan ve ta a. Tlang chhip panna atana siam thing leihlawn an dawhah chuan kan guide chu kan zui chho ve zel a. Chu mi chuanchung zawlah chuan kan guide chuan, “Heng zinga thlan pathumte hi Lal thisen kai thlan an ni. A bul velah hian thlan 27 lai a awm bawk,” tiin thlan awmna hmun chu min kawhhmuh a. University-a rei tak zirchian an nih hnuah hetah hian an ruhrote chu uluk taka phum that leh vek an ni,” a ti a.  Kan guide v>k chuan, “He tlang chhipah hian Lal leh a khawnbawl upaho chauh an cheng a; a bak, mi naranho, mi 4000 vel zet chu tlang bulthutah khuan an cheng a ni. Lalhote chuan rangkachak chu thiltihtheihna entir nan an inbel a, rangkachak chuan thiltihtheihna mak tak a neiah an ngai a nih a rinawm,” tiin, tlang bulthuta mual inpharh duai mai chu a thlir kual a.
Mapungubwe lal ram hi AD 1200 vela intan nia chhut a ni a. Heng mite hian sumdawn an thiam hle tih a lang a; China atangin belthleng man to chi te an la lut a. India ram nen pawh sai ngho leh bungraw dangte nen an insumdawn tawn thin nia hriat a ni. Chu hmun atang chuan Limpopo lui zuiin, Mozambique rama Sofala tuipui kamah Arab sumdawngho nen awlsam takin an indawr thin nia rin a ni. Chutianga lalram ropui leh thiamna sang tak neia an khawsak lai chuan, AD 1290 velah Mapungubwe Lalte leh an mi leh sate chu thawklehkhatah an bo ta vek mai a. Mapungubwe lal ram chu a tlu chhe ta thut mai a, an mi leh sate pawh an tiavai zo ta a ni. Khaw kheng nasa lutuk chu an tiavai chhan bul berah an puh a ni.
Beautiful landscape

Kum 1998-ah National Park-ah puan a ni a; SANPArks enkawlna hnuaia dah a ni a. Kum 2003-ah UNESCO chuan World Heritage Site-ah a puang ve leh ta a ni. University of Pretoria-a Chief Archeologist SiannTiley chuan, “South Africa mite chuan mapungubwe hi kan chhuang lo thei lo va. South Africa pumpuiah, hmun khata rangkachak awm khawm tam berna hmun a ni. Khawvelin Great Wall of China a ngaisang a, Leonardo da Vinci-a painting Mona Lisa a ngaih ropui tluk zetin Mapungubwe hi khawvel tan a ropui a ni,” a ti hial a ni.

Tlang chhip chu a zau viau mai. Lung ker kuak zau angreng tak, lal chhungkaw inbual kuang te, infiamna atana lung chhuat an ker kuakte chu hmuh theihin an la awm a. Lei pan te te awmchhun chu phulin a bawh hring chek thung a. Hnuai lama mual inpharh duai mai, phulin a bawh hrin chek mai kara Baobab thingkung dingte chu an langsar hle a. Lung chang lian pui pui rem lo taka ding saisir he hute chu an hmuhnawm dangdai hle. Hla taka sai rual, a maka maka tam inzui duah duah te, Eland rual (Sakhi chi khat) te, Baboon rual te chu chiang takin tlang chhip atang chuan an lang thei a ni.
Mapungubwe Interpretation Centre
Interpretation Centre hi National Park tlawhtuten Park nihpung tlangpui awlsam taka an thlir hmasakna hmun a ni a. National Park-ah hian Interpretation Centre hi a pawimawhin, a tlawhtute thinlunga thu sawi theitu leh an thinlunga cham zui tura inzirtirna hmun pawimawh tak a ni bawk. Mapungubwe tlang kan chuan hnuah, ral khat atanga khuaibu emaw, vamur bu emaw ni awm taka lang, Interpretation Centre/Museum panin kan chhuak leh ta a.
Interpretation centre
He Interpretation Centre hi a danglamin, pawn lam atanga han thlir mai pawh hian mi a hip zar mai a. An sak dan design bakah, a pawn lam lan dan hrim hrim chu a chhehvel leilung nen chuan a inchawih hliah hliah mai a ni. Pawn lam atang chuan lung rualrem lo tak tak remkhawm, bawl deuh hrup hi a ang ber mai. A sakna hmanrua hi heng lai vela cheng hnam mawl te te ho kutchhuak a nihna chu he building tihmingthangtu a ni bawk. Heng lai vela hnam reithei tak tak te chu lei rawhchan siam dan an zirtir a, an lung chang siam chhuah te chu he building sakna atan hian an hmang ta a.
He building, Peter Rich-a design hian khawvel ngaihsan pawh a hlawh viau a ni ang, Holchim Award for Sustainable Construction, Acknowledgement prize, 2008 a dawng a. Kum 2009-a World Architectural Festival, Barcelona-a neihah he building hian chawimawina ropui tak, World Building of the Year 2009 lawmman a dawng hial a ni.
Interpretation Centre-ah chuan mi hang nula Lesogo Modisha, Architech chuan min lo dawngsawng a. Conference hall-ah chu he building sak dan chanchin leh Mapungubwe National Park chanchin tlangpui presentation a neih hnuah video film min thlirpui a. Dik chiah chuan, Mapungubwe National Park kan fan hma khan he hun hi hman hmasak tur a ni. Chumi hnuah chuan Museum-ah min hruai lut a. Museum-ah hian camera hman phal a nih loh avangin a hmaa kan sawi, rangkachak atanga siam thil hrang hrang an laihchhuah leh, bungraw chi hrang hrangte chu an thla kan la thei ta lo.
Leokwe Camp ve thung
Interpretation Centre-ah hian restaurant changtlung tak a awm a; chuta tang chuan chaw chhun kan fun haw a. Mapungubwe National Park-a kan ni hnuhnung ber a nih avangin zan lama party an rawt a. Keini thian ho, Limpopo Forest Tent lama an nam liamho chuan kan lung a la awi famkim loh vang pawh ni chuang lovin, an party-ah chuan tel ve kan tum loh thu kan sawi tlang nghal a. Mak an ti deuh na a, pawi kan ti lem lo.

Ka thianpa, Boken Pao-a nen chuan kan thlenna tura riahbuk min pek, Cottage No.3-ah kan indah lut a. Kan thenawm chiah, Cottage No.2-ah chuan Naresh-a leh Ty-a te an indah lut ve bawk.  Leokwe Camp chu a lo nuam kher mai. Krugger-a Skukuza Rest Camp kha a nuamin a thianghlim hle a, mahse, Leokwe Camp chu a changtlung zawk fe mai. Amaherawhchu, Krugger-a Rest Camp te ang lo takin he camp hi thirhruia (electrict fencing) hung a ni ve lo a, engtik hunah pawh sai rual nena intawksir rup theih reng a ni. Chutianga ram palailenga rest camp an han dah mauh mai chu tawh sual tawh palh a hlauhawm hle a ni. A lehlam zawnga ngaihtuah chuan, SANParks hian an visitor-te sa himna an ngaihtuah lo hle pawh a tih theih awm e. Hnam upa tih takah, sapho hian heti ang ram palailenga riah hi an duh phian chu a ni si a! Eng chhiatna pawh tawk ila, keimahni mawhphurh vek a nih miau avangin thim thama chhuah loh leh mahni tawka fimkhur chu kan tih theih awm chhun chu a ni deuh ber mai.
SANParks hian an camp sak dan turah inkaihruaina mumal tak a nei a. Kan thlen tawhna hmun reng rengah chu inkaihruaina chu an zawm tha hle tih pawh a hmuh theih a ni. Leokwe cottage chu in bial pahnih belhbawm ti ila hriat thiam a awlsam ber awm e. A chung pawh rest camp dang ang thovin di chhah tak chih a ni a. Di hi thir len (net) sin taka tuam a ni bawk. A bang hi cement concrete chhah tak a ni a.
Leokwe cottage pindan

Han luh phat chuan common room, dining room ni nghal bawkah kan lut a. Ding lamah chuan riahna pindan bial chu a awm a. Khum pahnih awmin AC a awm bawk. Choka lam pawh chu a zau nuam hek hawk kher mai; engkim hi a bu ang thlap hi a ni ber. Common room-ah chuan thutthleng zau nuam tak, pawh parha khum, mi pathum mut theihna a awm bawk a. Tum tlat ila, nizanah khan nuamsa takin he camp-ah hian kan riak ho dial dial thei a ni.
Ch^r lam kawngkhar han hawng ila, varanda (anni chuan boma an ti) zau tak, meipui han chheh hluah theihna tur khawpa zau, a bial bawk a lo awm a. Chutah chuan thutna, African style bawk, thinga siam, rawng leh tunlai thil engmah kai lo chu a lo inhung a. Min mikhualtute hian African style chu an chhuang hle a, a theihna apiangah pholangin, kan mitthlaah cham zui ngei se an duh hle tih a lang a, an tumah an hlawhtling chiang hle. A lai takah chuan sa ur hminna (barbecue) a awm bawk. Ka riahna ang cottage hi a vaiin sawmpasarih lai a awm a; family cottage pahnih a awm bawk.
Kan zingah Ty-a, Vietnamese chuan ei rawngbawl a thiam hle a; kum thuah keini aiin a la nau deuh bawk a, Naresh-a nen ei rawngbawlin an vir vat vat a. Mapungubwe-a kan zanriah hnuhnung ber chu kan thianhovin kan kilho ta a ni.
Sai rual karah
Zan dar kua velah chuan kan thiante pahnih chuan an riahbuk lamah min tinsan a. laptop charger hawh a tul avangin an riahbuka kal chu a tul mauh mai a. Zan thim hnua mahnia chhuak lo tura warning kha, warning azawnga kan dawn tam ber a nih avangin, hreh angreng takin kan camp atang chuan ka chhuak a. A reh ruih a, kan thiante thlenna riahbuk chu zan thim hnuaiah chuan eng pam mai a, kan inkalpawhna kawngtum erawh a thim phui mup thung. Hmanhmawh taka pen hlawk hlawk chungin ka pan ta a. Rin aiin a lo thui daih mai!
Elephants everywhere
Charger keng chunga ka let leh lam chu, ka bul lawkah chuan ramsa thawm ni awm tak ka hre ta tlat mai a. Ka beng ka’n chhi a, thawm lo chhuahna lam chu a thim tlat avangin engmah phei chu ka hmu thei chuang der lo va. Kawng fai chinah chuan hmanhmawh takin ka tlan ta chiam mai a. Chu veleh chuan tlan thawm ka hre ve nghal zat bawk. Engnge a nih chiah fiah tura din khaw muan phei chu a tiha tihchi loh tih ka hriat avangin, ka tlan chak zual sauh a. Kawngkhar ka nam hawng rawp a, ka tlu lut hi a ni deuh ber mai. Ka thianpa chuan mak ti deuh hian min lo en a. Keitein min veh ta se awlsam takin min thal thei a; henglai ram luahtu thlarau an sawite chu ka hre chhuak deuh roh nia!

                       A tuk zing dar riata Pretoria pan tur kan nih avangin kan bungruate kan en fel a. Muhmun kan rem meuh chuan zan dar sawmpakhat a ri der tawh a. Khumah ka inthawlh fel chauh tih chuan thing tliak thawm leh hnim ri sun sun thawm kan hre ta a. Hai rual lohvin kan camp-ah chuan sai rual an che a ni tih ka chiang kher mai. Ka thianpa chu a thla a phang ta viau mai a.
“Silai tal inchhawp ila a zia tur a nia. An duh phawt chuan kan riahbuk te lek lek hi chu, minute khat chhungin an chil pherh vek thei,” a ti a. Kei chuan, “Hlau mah ta che; building hi han en mah la, rei tawk fang chu him takin a ding tawh tih a lang reng a. Sai sual kuthnu engmah a awm loh hi. Zan tin mi an riak a, sai ram a ni bawk a; heng sai rualte hian ngaiah an neih tawh zawk ang. Ka muhil dawn,” ka ti a. Ramsa reng reng hi, anmahni tana him chin nia an hriatah chuan ralmuang takin an che vel a. Mahse, an duh bak piah lama hnaih emaw, chhaih emaw, him lo nia an inhriat chinah chiah hian an hlauhawm thin; mahni inven nana chet thawh chiam an ching hle. Heng African Saite hi India ram saite ai chuan an hrawl zawk hle a, an thawm pawh a nain, a kawlh pawh an kawlh mahna. Chuvangin, kan dinhmun chu a duhawm fahran lo hle tih ka hre thiam ve tho. Mahse, hritlangin min chaih chau deuh bawk a, mumang nei lek lovin ka muhil zui ta a ni.
Infront of Baobab tree
Zingah ka thianpa chuan a mutthilh hauh loh thu min hrilh a. Breakfast tuihnai tak, kan thiante pahnih, Ty-a leh Naresh-a te siam kan kilho hnuah, kan bungruate chu trailer-ah kan hlang lut a. Dar 8:30-ah chuan Pretoria panin kan chhuak ta a. Kan rin lawk ang ngeiin, sai rual tam em em mai, a sang rual teh meuh tur hi kawngsir tawn tawnah chuan an lo tla mek a.  An chetna hnuhma pawh chu a ropui tham khawp mai.

South Africa-a kan tour chhung zawng khan harsatna kan tawk lo va. A bik takin Mapungubwe National Park-a kan thil tawnte kha a hun laiin thlaphanthlak deuh viau mah se, engtik khawtika kan tawn leh hauh loh tur boruak kan hip phah a, vannei kan inti lo thei lo. Tichuan, hmun mak danglam, ro leh pui em em, chanchin ngah tak mai, Mapungubwe tlang leh mualte chu thlir chungin, nuamsa tak leh duhsak taka min thlengtu Leokwe Cottage No.3 chu rilrua bye bye mawlh mawlh chungin kan liamsan ta a ni. 



SUNSET SAFARI

Along one’s life journey, one met strangers and some strangers became one’s friends; I personally classify my friends into two: first are ...