Monday, 13 January 2014

KEDARNATH CHHIATNA-A HMUNAH



Alakananda lui, Ganges lui hnar
Dt.26th October atanga 31st October 2013 inkarah, Wildlife Institute of India sponsor-in, Uttarakhand state hmun chuanchung (high altitute) lama a ram thing leh ramsa chanchin a hmuna zir a, fan kualna hun tha tak mai kan nei hlauh mai a. Hemi chhung hian hmun tam tak kan tlawh zingah, Dt.28th October atang hian Ganges lui hnar, Alakananda lui leh a chheh vel kan fang tan a. Kedarnath pawh hi he lui hnar, hmun sang taka awm a nih avangin, Kedarnath hmun tak han thleng lo mah ila, he chhiatna avanga Uttarakhand state-in a tawrh nasatzia mit ngeiin a hmunah kan hmu a. Rilru a khawih takzet a ni.

A chunga ka sawi ang khian, he chhiatna chungchang zir chiang tura feh chhuak kan ni lo va. Mahse, kan mi hmuhte leh a mi chengte chuan kha chhiatnain a nghawng nasatzia chu an sawi lo thei lo a ni.


Joshimath-ah ka thiante nen
(L-R: Myself, Mr Boken Pao ACF, Arunachal;
Ms.Nazia D.Rosy, ACF, Meghalaya,
Ms.Monali Sen, IFS, Himachal Pradesh
Mr Gadadhar Patra, ACF, Odhisa)
Dt.27th October zan, Gopeshwar kan chhuahsan dawn zanah, Kedarnath Wildlife Sanctuary DFO ni mek chu kan  thlennaah a rawn leng hlauh mai a. Kan titi nual a, a titi a bengvarthlak hle. A thil sawi thenkhat, han tarlang lawk ila:


1) Kedarnath-a chhiatna rapthlak tak a thlen hma lawk khan a hmunah a kal a. Mihring an tamzia leh awmze nei lova an zi luai luai mai chu fel lo hlein a hria a; eng emawti zawng tala awmze neia remruat thaa a hriat avangin, ziakin district magistrate hnenah khualzinho (pilgrim) te chu awmze nei taka chhinchhiah tha a tih thu a thlen hlauh mai a. 

Kedarnath chhiatna a thlen hnu hian sawrkarin Officer lian zawng zawng deuh thaw a sawn darh vek a, mi tam tak an suspend laiin, ani chu sawn loh pahnih khat zingah a la tel hlauh mai a; hei hi, ziak ngeia khualzin mumal lo lutuk a vei thu leh mumal taka khualzinte dinhmun ruahman leh enkawl tha a tih thu a lo thlen vang ni ngeiin a ring a ni.


Govind Ghat, tui len hnu
2) Uttarakhand sawrkarin mi 5700 vel thi angin a tarlang a. Mahse, engtik lai pawhin Kedarnath valley-ah hian mi 20000 vel chu an awm reng ang an nih thu a sawi bakah, khatih lai kha khualzin tam lai (peak season) a ni a. Hotel pawh an inchan lo va, a rate pawh ni khat anga chhut lovin a darkar angin thlen man chawi a ngai hial a, chuvangin, khatianga chhiatna a lo thlen thut takah chuan, a khaw pum mai kha tui lianin a hnawl a ni ber a, a tlem berah mi 15000 chuang fe an thih ngei a ring bawk.



3) A thu sawi pakhat, bengvarthlak angreng tak chu, he lai hmun velah hian keite (leopard) an la tam hle a. Sawrkarin keite avanga ranvulh chante hnenah zangnadawmna a pe thin a. Ran vulhtuten hemi hi remchanga hmangin an ran vulh chu keite thah anga lantirin, zangnadawmna an beisei thin thu a sawi.

Kan titi tui dawn chauh a, zanriah ei turin min rawn ko a; kan inpeih meuh chuan min lo eisan deuh vek tawh a lo ni. A experience leh a thil tawnte hi a bengvarthlak hle a ni.


Badrinath kawng; metal road chu nasa takin tui lianin a tichhia

Joshimath



Ka novel ziah, book of the year 2010 atana MAL-in an thlan ve takah khan, a changtupa John-a leh Tibetan nula, Sapna te kha, Joshimath leh a chhehvela an zin khawthawn thute, Valley of flowers-a an kal thute kha ka ziak ve nual a. Kum sawm kal ta khan he lai hmunah hian ka lo kal tawh a. A hnu, kum sawm chuang zetah kal leh theihna chance ka nei hi vannei ka inti kher mai. Khatih lai kha chuan, Govind Ghat atangin Valley of flowers-ah kein kan kal kha a nia. 

Tunah erawh chuan, vei lamah, Alakananda lui kamah, Badrinath kan pan thung. Kedarnath chhiatna avanga khaw mawi em em, Govind Ghat hmel a lo danglam takzia te, an kawngpui tha tak mai tui lianin a lo hawrh chhe ta vek maite han hmuh chuan lung a chhe lek lek thei hial a ni.

Govind Ghat atanga Valley of flowers kalkawng
Tlai ni tlak dawna John-a leh Sapna-i te pahnih, Govind Ghat khaw hnuaia Alakananda luia an infiamna, sangha an thlir dunna leh thin phu zawih zawiha Sapna-i zawh hnu suspension bridge te, an thutna lungpui lian tak maite chu hmuh tur a lo awm tawh hauh lo mai! Tui lianin a lo la fai vek tawh a lo ni.

Dt.29th October-ah Gopeshwar atang hian zing hma fe maiah kan 
chhuak a. Khua a vawt ver vawr hle. Gopeshwar atanga Joshimath kawng hi a chepin a chhe hle mai a. Heng lai hmunah hian lei a pan hle a, tlangte pawh an ding ro thuau mai a, lungpui lian tak ang mai an ni; han en reng reng hian lung hlir hi a ni mai a.




Kawng sial theihlohna hmunah kawng an sial!
  Chutiang hmunah chuan kawngpui zau tak sial chu thil harsa tak a nih ngei a rinawm. Keini ramah ngei pawh, Midum kham, lung khawkrawk hmun, kilometer tlemtea kawng sialtute chu kan fak tawp thei lo a nia. 

Heng lai hmun, kilometer za hnih chuang zet mai lung hmuna kawng tha tak an sial thei hi an fakawm hle a ni. Hmun thenkhat phei chu lung bangah kawng an ker hi a ni ber mai; kan driver tih loh hetiang hmuna zin thang tak kan awm lo bawk a, tumah mutchhuak emaw, hahdam taka chuang kan awm meuh lo.



Kawng a chepin a hlauhawm hle
Zing dar 8.30 velah Joshimath kan thleng a. GMVN guest house-ah kan in dah lut a. Brakfast kan ei fel hnuah Badrinath panin kan chhuak leh nghal a. Joshimath atang hian motor te, sumo-in kan kal ta a. Kawng te deuh mah se a thla muanthlak ta deuh. He kawng, Joshimath-Badrinath hi kum khat chhungin thla ruk chhung chauh (May to October) motor luh phal a ni. He thla ruk chhung tih lohah hi chuan he kawng hi vurin a khuh reng ringawt mai a ni. Tin, he kawng hi a chep avang leh a awih em avangin kawng tawp lehlam lehlamah trafffic gate a awm ve ve a, hemi hi hun bi neiin an inhawn chhawk thin. 


Kan kal hun hi June thlaa Kedarnath tui lian nen a la inhnaih chilh deuh vang a ni ang, chuti lutukin traffic a chep lo va. A kal thangte sawi dan chuan, sakhuana thila inthawi duh Hindu ho tan Badrinath a pawimawh tluk zetin, Sikh-ho tan Hemkund Lake a pawimawh a. Chutih rualin, he lai hmun veka awm, Valley of flowers pawhin khualzin a hip nasa hle bawk. Traffic jam nasa lutuk thin chu thil hrehawm leh buaipuiawm ber pawl niin an sawi.

Khatia June thlaa chhiatna rapthlak tak a thlen hnu khan khualzin an tlemin, tlawhtu an awm tawh mang lo va. Kan zin kawng pawh chuti lutukin traffic-in min tibuai lo. Khualzin motor erawh a la thahnem viau thung. Joshimath atang hian Vishnuprayag kan pan a; hetah hian Jaypee Group-in hydro-electricity power project an sak mek chu kan hmu nghe nghe a ni.


Govind Ghat, tui len hnu
  Alakananda lui kanin, lui kamah kan tlan zel a. Kawng khuin hrehawm mah se Alakananda lui leh a chhehvel tlang hrawl pui pui, lung bang rang riai ruai leh a chawih mawi tawka pine forest hring nghulh maite chuan mit an titlai takzet a ni.

Govind Ghat-ah rei lo te kan ding a. He khua atang hian Valley of flowers kalkawng, trekking route chu Alakananda lui kam ral lehlam atangin a intan a. Govind Ghat hi khaw lian tak ni lo mah se, hotel a awm thluah a. Valley of flowers-a kal turte tana innghah lailawkna (base camp) remchang tak a nih avangin he hmun hi a lun hle thin. Tin, Valley of flowers bul lawka Sikh-ho dil pawimawh, Hembkund lake-a khualzin (pilgrim) hote pawhin he khua hi thlen nan tak an hmang thin bawk. 


Badrinath kawng
Amaherawhchu, a hmaa kan sawi tawh ang khan, June thlaa chhiatna khan nasa takin kawng a tichhia a, lui mawi tak ni thinte chu lung lian pui puiin a hnawh khat rem rum bawk a, hotel tam tak a tichhe bawk; khualzin an tlem avangin heng hotel-a ei zawngte pawh hi a nghawng nasa hle.  

Kan kal lai hian mihring an tlemin khaw ram zawhte ang mai an ni, kha chhiatna khan a nghawng nasa takzet a ni. Tui lianin Govind Ghat khua a hnawl lai hi youtube-ah chiang takin en tur a awm nghe nghe a, a rapthlak khawp mai. (http://www.youtube.com/watch?v=4Qe3ZDhwWhM).

Govind Ghat atang chuan Badrinath panin kan kal zel a. Heta tang hian kawng mumal a awm tawh lo tih theih a ni. Alakananda lui kama kawng tha tak awm sa chu tui lianin a lak avangin phuahchawp takin kawng an sial a. A khuin a chhe hle tih bak han sawi fiah chiam pawh a harsa. Lui dungah chuan lung lian zet zet, Vanapa hall tia zet zet tur hi a let rem rum mai a, chung lungte chu tui lianin chhak lam atanga a rawn len thlak vek anni lehnghal. Tui len nasat dan tur chu kan mitthla thiam ve riai ruai chauh a ni.


Jaypee Hydro Power project mandir; tuuin a tihchhiat lai
 hian mi tam tak an awm nia sawi a ni
.
Jaypee Group- ho tuikhuah (Hydro electricity power project), tui lianin a hnawl chhiat tak pawh an lo sa tha leh tan mek tawh a. Hemi bul lawk, lui lai takah hian mandir lian tak mai hi tui lianin a chhawp hnuk mai a, a chhungah lah chuan lung hrawl pui pui a inhnawh khat vek bawk. Tui lianin he hmun a suasam lai hian he mandir-ah hian mihring an awm khat tlat niin an sawi bawk. Mithlain ka han suangtuah a, a rapthlakin hmuh a hrehawm takzet a ni.



Heng lai vel hi tun hma chuan bazar lun tak a ni thin a, tunah chuan lui kawr ruam, lung leh hnawlin a hnawh khat vek a. Kawngpui ni se a hek hiam huam bawk a.

Tlan fo nan a itawm lem lo!
 Kum khatah thla ruk chhung teh meuh vurin a khuh a, vur awm loh lai lahin sakhuana avanga khualzin mi maktaduai telin kawng chhiat a that pawisa lovin he kawng hi an zawh leh thin bawk si a. Tin, a leilung hi, lung hmun ni mah se, a lei awm chhun erawh lei sakhat lo tak, lung thil leh lei vung ang deuh roh vek hi a ni bawk. Kawng enkawl harsa ber pawl a tlin ka ring.


Badrinath Valley
A lehlamah chuan, he hmun avang hian Uttarakhand state hian sum tam tak a haih lut kum tin thin a. Agriculture emaw, horticulture emaw, engmah dang innghahna tlak ei zawnna an nei lo va; khualzinho chu an sum hnar lian ber a nih miau avangin anni tan chuan he kawngpui hi kal pawh theiha siam leh enkawl reng a tul tlat a ni.

A enga pawh chu ni se, chhiatna rapthlak takin a nuai atanga thla hnih/ thum hnu lekah, tuna kan tlan mekna kawngpui hi sorkarin a lai tlang leh thei a, sawrkarin chutiang hmun remchang lo leh kawng sial harsatna hmuna rang tak maia kawngpui, motor lian tlan theihna a han sial tlang leh mai theite chu mak tih loh rual a ni lo.


Kawng chhe mah se a mawi hle lawi si!
Thing leh pangpartel lo pawhin a ropuizia hi Pathian hian
a va tarlang thiam em!
  Lei awm hauh lohna hmun, lung banga motor leng tawk vela lung an han rek kuaka tlan luhte chu a zamawm duh khawp mai. Engtin tak sial ang maw, tih chu rilruah a rawn lut lo thei lo. Keini ramah chuan, kawng chhak leimin, truck load thum lek tur pawh a kum a kumpui linglet senghawi lohvin a intiang vum hner hnur reng mai a nia.







Tlangkawmna
India ram chhunga khaw hmawr tawng ber Mana
Tlangkawmnaah, Uttarakhand state chanchin tawi te han sawih daih ila: November ni 9, kum 2000-ah India state 27-na atana puan a ni a. Mizoram aiin kum sawm chuangin a naupang a ni. He state hi tlangram chhengchhe tak mai a ni a, kum tin leimin, tui lianin chhiatna rapthlak a thlen thin a. Chhiatrupna thlen tamna ber pawl a ni hial awm e. Hetia Uttarakhand state-a hmun sang lam fanga kan zin kual chhunga Uttarakhand state ka hmuh dan thenkhat han tarlang leh ila:

1) He state hi state naupang te e ti lovin, state hmasawn chak tak, state thang chak tak a ni. Kawngpui an nei tha thawkhat a, thingtlang kilkhawr tak tak pawh metal road tha takin a pawh deuh vek a. 


Mana khua leh a chhehvel chu a mawi hle a ni

Metal road thlen lohna kawng pawh khualzin tlawh pawh theihin sawrkarin kawng a enkawl reng a, inkalpawhna kawngpui chu an state hmasawnna ki pawimawh ber a ni tih an hre chiang a, sawrkarin a ngai pawimawh takzet a ni.



Kan thian hovin
2) He state hian vanneihna tak an nei a. Hindu ho thawnthu hluia an temple hmun pawimawhho chu he state-ah hian a awm kim emaw tih mai tur a ni. Tin, Hindu-ho lui thianghlim Ganges pawh he state atanga intan hi a ni bawk. Hemi avang hian kum tin khualzin maktaduai chuangin heng hmun pawimawhte hi an tlawh a. Sawrkarin heng mite hnen atang hian sum a haih lut nasa a, sawrkar tan kawngpui chu ngaihthah chi a ni lo.





Mana panna hi a mawi danglam khawp mai
3) Ram ngaw an humhalh tha hle. He state hian an chakna hnar chu ramngaw leh Pathian kutchhuak mawina chu a ni tih an hre chiang hle bawk. A state pumpui zau zawng atanga chhutin 12% zet Protected area chhungah a awm a ni. Heng PA-ah hian khualzin thlen theihna rest house nuam tak a awm deuh vek bawk. Chuvangin, eco-tourism chu state sum hnar pawimhawh ber a ni.

4) Hotel leh Guest house reng reng awlsam takin, Internet atanga hauh lawk (book) theih vek a ni a. Hei hian nasa takin khualzin a hip bawk. He state hian vanneihna dang tam tak a neih zingah, an state khawpui atana Dehradun an hmang thei hi an vannei chungchuang hle. He khuaah hian India ram pum huapa zirna hmunpui, research hmunpui eng emaw zat a awm a, heng te hi tunah chuan Uttarakhand state hian a chhawr tangkai takzet a ni.




Kawng hi a kerin an ker kua a ni ber e!
5) Dan lekkawh chungchangah, a bik takin Forest Department chu mipuiin an hlau a, an zah hle bawk. Khualzin kal duhna hmun (tourist destination) tam zawk hi Forest department kuta awm a nih miau avangin, mipui mimirin Environment
pawimawhna an hre hle a ni.

A tawp ber atan, he state hian kawlphetha a ngaihpawimawhzia chu, he lui pawimawh, Alakananda luiah ringawt hian tuikhuah 60 chuang teh meuh sa turin a ruahman riap mai! Khuap ta se, Hindu-ho lui thianghlim, Ganges hi a kang hial mai thei a ni. Chuti zat tuikhuah chuan nasa takin environment a nghawng dawn avangin an duh angin hma an la chak thei lo va, an la tihlawhtling thei lo mai zawk a. Heti chung hian hmun tam takah tuikhuah, megawat eng emaw zat siam chhuak thei an nei thluah a. He state hian a theihna leh chakna hnar chu kawlphetha leh inkalpawhna kawngpui a ni tih a hre chiang hle.

Khuarel chhiatna an tawrh nasatzia hi hmun sawma thena hmun khat pawh kan hmu lo na a, an tawrh nasatzia erawh kan hre thiam ve riai ruai chauh a ni.

31st October 2013 zing dar ngaah Joshimath atangin Dehradun panin kan bus lian zet mai chuan kan thlenna GMVN guest house kan chhuahsan a. Kan thlenna hmun hi a penhleh deuh a, a panna kawng hi a chep deuh avangin, kan bus windshield chu ko pang lung lawrah driver-in a tauh palh a, a keh sawm chiang hle mai. Joshimath ang khaw teah han thlak maina tur a awm si lo va. Khati ang khaw vawtah khan, kan driver, putar zet tawh mai chuan khur bauh bauh chungin motor a khalh a. A vawhzia leh kawng chhiatzia hre ran chungin, rilru nuam lo takin kan chuang a, kan tlan tan chauh a ni si a, a huphurhawm duh kher mai. 

Pathian hruaina azarah tluang takin kan tlan a, harsatna engmah awm lovin zan dar rukah kan chenna, Wildlife Institute of India, Dehradun kan thleng leh ta a ni.


Samson Thanruma
Dt.13/01/13
All photos posted in this article are taken by the author(c)



Saturday, 4 January 2014

Chopta-Tughnath Trekking

Gopeshwar to Chopta road
Dt.28th Oct 2013

Ni a chhuah har avangin Gopeshwar-ah chuan zing dar 6 chu la hma viu veu tak mai a ni. Dar rukah chuan kan kalna tur, motor te, Mahrindra cab-ah kan \hu fel der tawh a. Khua a la thim chhulh mai bawk. Chopta panin kan chhuak nghal a.  Kedarnath Sanctuary luh hma, Forest Reserve ngaw chhungah hian Sazuk, Sakhi, Barking Deer, sava mawi tak Monal te kan hmu a. Motor tea kal kan nih avangin nimin lam ai chuan kan tlan chak thei zawk a. Dar 8:00-ah Chopta kan thleng der tawh a. Chopta hi zing boaruakah phei chuan a vawt vin tak mai a, khur bauh bauh chungin breakfast chu kan tlingtla thei hram a. Heta \ang hian Tughnath tlang chhip kan pan dawn a ni.

Chopta phul hmun, Bugyal an tih chu
Chopta a\anga trekking kan \an dawn hian kan tour incharge, Dr.Satthyakumar, Scientist, WII chuan hetiang hian thu tawi te a sawi a. “Chopta a\ang hian Tughnath hi kilometer li chauh a ni a. Mahse, kawng achho hle a, a vawt hle bawk. Kan chho zel ang a, boruak a pan tial tial dawn a, chuvangin, hmanhmawh taka kal tur a ni lo. Mahni nuam tih ang tawka zawi muanga kal tur a ni. Phul hmun, Bugyal nuam tak tak kan kal pel dawn a, kan vanneih phei chuan sihal kan hmu maithei. Sava pawh tam tak kan hmu ang; a \ha berah chuan, titipui tur \hian pakhat nen inthurual thei ila, thawhah nei kan awm em?” a ti a. Kan \hian pali chuan thawhhah an neih thu an sawi a. 

Kawng a te a, a kham viau bawk!
Kan tour incharge chuan, “Muangchangin kal ila, thawkah hatsatna in neih chuan in let mai dawn nia, hmanhmawh hauh loh tur,” a ti a.


Chopta-Tughnath trekking
Chopta a\ang hian dar kaw rik dawnah kan kal \an a. A tir lamah chuan kan ri nak nak a, kan hlim tlang hle mai. Mahse, kan kal thu tial tial a, kilometer chanve vel kan kal meuh chuan kan tla hrang fur tawh a. Kei pawh midang ngaichang lem lovin, keima speed pangngaiin ka kal a. Ka apple iopd-ah Lene Marlin hla ka ngaithla sauh sauh a, midang ngaichang lovin ka kal zel a. Darkar chanve a liam meuh chuan keimah chauhvin ka kal tih ka inhre chhuak a. Ka han hawi vel a, tumah ka hmu lo. Ka hnungah nge an awm a, ka hmaah tih ka hriat thiam chiah loh avangin ka han ding khawmuang hlek a. Kawng\um sir vei lamah chuan phul rai nuam tak, (buannel hi ka la kal lo nain, he lai hmun nen hian a inan viau ka ring) a lo inpherh duai mai a. A timawi lehzual tur niawm fahran hian Oak thingkung \hankin tawh hi a ding thlur sung mai bawk a. Chumi mual ral lehlamah chuan Himalaya tlang dung, vurin a khuh var vo mai chu chiang takin a hmuh theih bawk.
Tughnath kawnga phul hmun leh Oak thingkung

Lene Marlin hla, “A place nearby” tih ka ngaihthlak mek nen chuan a inremin, Lene Marlin aw thiang nem dam thlap mai leh music fiah fan nalh tak mai chu ka ngaithla a. Rimawi, Pathian kutchhuak mawi danglam leh ropui tak mai hmu theia ka awm chu vannei ka inti takzet a ni. Lung te pawh a leng ve lek lek mai!

Heaven is a place nearby
So I won't be so far away.
And if you try and look for me
Maybe you'll find me someday.
Heaven is a place nearby
So there's no need to say goodbye
I wanna ask you not to cry
I'll always be by your side.
           
           
Himalaya tlangdung vurin a khuh
Ka hmaah chuan tumah an kal lo niin ka hria a, chawl lovin zawi muangin ka kal ta zel a. Kan kalna kawng\um hi kawng \ha tak a ni a. A zau zawng hi feet thum vel a ni a, lung phek mam \ak phah chhuah vek a nih avangin kal a nuam hle. Kawng\um hi zigzag ang deuhvin tlangah chuan a invet chho a. Trekking ngaina mi leh nuamti mi tan chuan he kawng\um hi chu vanram tenau a ni ringawt.
            Mahnia kal ka nih tak avang leh ka fal deuh bawk avangin muangchang deuh zawka kal ka tum rilru a. Mahse, tlema ka kal muan deuh hlek chuan lu hai deuh rohin min zem hian ka hria a, ka speed pangngai chuan ka kal ta zel a. Hmun remchang deuh leh mawi deuh nia ka hriatah chuan ka ding a, thla ka la zel a. Kawngsirah hian thingpui dawr pakhat a lo awm a. Chu pa chu ka camera chuan ka thla min laksak turin ka ti a, mahse, thingtlang pa tih takah, Chopta-Tughnath trekking-a ka thlalak neihchhun chu a phe ruai mai! Mahse, mahnia chutia duh ang thala music ngaithla paha, khawvel mawina han thlir tluka nuam tih ka nei lo.
Kawngtum

Thingpui dawrah chuan rei lo te ka \hu chawl zawk a, ka awm mekna hnuai, hla takah chuan ka \hiante ka zuk hmu thei a. Ban a rawn vai lauh lauh a, rawmawl phawrh meuhvin ka chhawn ve bawk a. Tumah nghak lovin ka kal chhunzawm ta zel a.

Minute hnih khat lek chhungin chhum a rawn zing phui vek a, jacket leh lukhum te pawh a huh hlap thei hial a ni. Chhum zing chu a kiang thuai a, mahse, vanduaithlak angreng takin ral lehlama tlang hmuhnawm tak tak, tlang sang zawk a\anga an thla lak ka tum rilrukte chu chhumin a bawh bo zo ta vek mai a. Tihngaihna dang awm hek lo le, tlang chhip lam panin ka kal ta zel a. Ka thleng sang tial tial a, kawng pawh a kikawi tial tial a. Sava leh sazu an tam hle, sazu chi khat Pika an tih mai chu ka bul lawkah a rawn kal hrat hrat a, kan inzui hi a ni deuh ber mai. A thla ka lak atan a rawn in –pose hi a ni berin ka hria.
Ka thiante

Kawng sira in, lung phek remkhawma siam, ban pawh nei lem lo te chu a hmuhnawm danglam hle, a bulah chuan hindu ho fei kibar, thrisul pawh a awm ve bawk a. Hmun sang leh hmun kal pawh harsa apiang hi Hindu ho hian an pathian awm duhna hmunah an ngai a ni chek ang, hmun tinah hindu ho hnuhma hmuh tur a awm.
Kalkawnga ka thlalak neih ve chhun, thingpui
dawr nghakin min laksak a nia, a fiah lo hle.

Tughnath ka thlen hian dar 10:15 chiah a ni. Thlan tuiin min bual huh hluam a, ka jacket phelh meuhvin thingpui dawrah ka \hu a. Rei phelh a ngai lo, minute phat pawh tling lovah thlan tui a hul a, vawtin min \ham leh nghal a. Ka jacket pawh ka rang takin ka ha leh nghal a. Coffee tui tak ka in a. Ka hmaah mi dang tumah kal an awm lo. Ka GPS-ah chuan chulai hmun san zawng chu meter 3678 niin a tarlang a. Mahse, meter 2 vel error awm anga chhutin, record awmsa, meter 3680 chu a dik thawkhat ang tih ka GPS pawhin min nemnghehsak a ni. A feet zawng chuan feet 12070 vel zeta sang tihna a ni. 
Ka \hiante zinga rawn thleng hmasa ber chu, ka beisei loh deuh, Dr.Mustafir, Bangaladeh Forest Service chu a ni teh daih a. Darkar chanve dawn kan nghah hnuah kan \hiante pawh an rawn thleng kim ve ta hram a ni.

Sazu lian tak, Pika an tih chu


Tughnath Temple kawtah

35th PG Diploma in Advance Wildlife Management (2013-14),
Wilflife Institute of India at Tughnath on 28th Oct 2013.

Tughnath atanga kan letna kawng chu a awih hle!

SUNSET SAFARI

Along one’s life journey, one met strangers and some strangers became one’s friends; I personally classify my friends into two: first are ...